Rozwój przemysłu w sposób decydujący wpływa na poziom i tempo rozwoju gospodarczego, gdyż przemysł jest jedynym działem wytwarzającym dobra inwestycyjne. Miary rozwoju przemysłu (uprzemysłowienia) to: udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego; udział wartości środków trwałych w przemyśle w całym majątku trwałym gospodarki narodowej; udział zatrudnionych w przemyśle w zatrudnieniu ogółem; udział wyrobów przemysłowych w obrotach handlu zagranicznego, a zwłaszcza w eksporcie; wielkość produkcji przemysłowej na 1 mieszkańca kraju. Tempo rozwoju przemysłu charakteryzuje wskaźnik, wyrażający procentowy stosunek przyrostu globalnej produkcji przemysłowej w danym okresie (liczonej w cenach stałych) do wielkości tej produkcji w okresie przyjętym za bazowy; tempo to jest zależne od poziomu wyjściowego udziału inwestycji w produkcie narodowym brutto i od trafności decyzji gospodarczych. W zależności od ekonomicznego przeznaczenia, wyroby wytwarzane w poszczególnych gałęziach przemysł dzieli się na dobra kapitałowe (inwestycyjne) i konsumpcyjne. Ze względu na charakter działalności rozróżnia się przemysł wydobywczy, obejmujący bezpośrednio pozyskiwanie zasobów przyrody (górnictwo węgla, rud metali, ropy naftowej, kamieniołomy itp.), oraz przemysł przetwórczy — uszlachetnianie i przetwarzanie surowców i materiałów w celu przystosowania ich do różnorodnych potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych. Zależnie od rozmiarów zakładów wytwórczych rozróżnia się przemysł wielki, średni i drobny. Używane są także określenia: przemysł ciężki (wytwarzający dobra inwestycyjne) i lekki (wytwarzający dobra konsumpcyjne). W Polsce, zgodnie z Europejską Klasyfikacją Działalności, stosuje się podział przemysłu na 4 sekcje: górnictwo i wydobywanie (wydobycie węgla kamiennego, brunatnego i torfu); przetwórstwo przemysłowe (np. produkcja artykułów spożywczych i napojów; produkcja odzieży, maszyn i urządzeń, działalność wydawnicza i poligraficzna); wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją. Sekcje składają się z działów, grup, klas i podklas.

Pierwsze elementy produkcji przemysłowej pojawiły się już w średniowieczu. Rozwinięty podział pracy i początek jej mechanizacji najwcześniej wystąpiły w hutnictwie; już w XII w. we Francji pojawiły się kuźnice stosujące energię wodną do poruszania miechów i młotów; podobne rozwiązania przyjęto później w górnictwie, gdzie szczególną rolę odegrały kieraty i napęd konny. W XIII w. we Flandrii i we Włoszech pojawiły się manufaktury, w których również stosowano podział pracy, ale technika wytwarzania była w zasadzie taka sama jak w rzemiośle; XVI-XVIII w. produkcją manufakturową objęto także inne dziedziny wytwórczości. Rzeczywiste powstanie przemysłu spowodowała rewolucja przemysłowa. Zastosowanie coraz większej liczby maszyn i silników napędowych (wykorzystanie pary) doprowadziło do mechanizacji produkcji i wzrostu wydajności pracy, szybko rosła produkcja, rozpoczął się proces industrializacji; przemysł fabryczny stał się dominującą formą produkcji. Kolejnym przełomem (od lat 70. XIX w. w Europie Zachodniej i USA) było wprowadzenie do przemysłu energii elektrycznej; zaczęto wykorzystywać nowe surowce energetyczne: gaz, ropę naftową i jej pochodne; skonstruowano silniki spalinowe, turbiny parowe i wodne; powstały nowe gałęzie przemysłu, zwłaszcza chemiczny. Po II wojnie światowej w najbardziej uprzemysłowionych krajach rozpoczęła się rewolucja naukowo-techniczna.

W Polsce młyny wodne, wiatraki i kuźnice pojawiły się w XIII-XIV w.; pierwsze wielkie piece uruchomiono na początku XVII w. w Zagłębiu Staropolskim; właściwy rozwój przemysłu manufakturowego rozpoczął się w 2. połowie XVIII w. Po rozbiorach w Królestwie Polskim rozwój przemysłu, wspierany protekcyjną polityką rządu, doprowadził do ukształtowania się: górnośląskiego okręgu przemysłowego (najwcześniej na ziemiach polskich zastosowano tam maszyny parowe i wielkie piece na koks, rozpoczęto produkcję cynku), który ostatecznie ukształtował się 1830–70; łódzkiego okręgu przemysłowego (produkcja tkanin wełnianych, następnie bawełnianych), ostatecznie ukształtowanego 1865–85; warszawskiego okręgu przemysłowego (zakłady metalowe, przetwórstwo rolno-spożywcze, włókiennictwo), którego początki sięgają końca XVIII w., a który ukształtował się 1865–90; najpóźniej powstał okręg przemysłowy w rejonie Częstochowy i Będzina, zwany sosnowiecko-częstochowskim (hutnictwo i związane z nim górnictwo, przemysł metalowy i włókienniczy), który ukształtował się 1877–90. W wyniku przemian technicznych w końcu XIX w., wprowadzania nowych systemów energetycznych, powstawały nowe obiekty przemysłowe, np. elektrownie zakładowe i miejskie. Dokonywały się zmiany strukturalne: powstawały duże przedsiębiorstwa, będące własnością spółek akcyjnych.

Przemysł II RP trzeba było rekonstruować po zniszczeniach wojennych; na obszarach Królestwa Polskiego i Galicji został prawie całkowicie zniszczony (odbudowa trwała do 1923); powstała konieczność dostosowania struktury i rozmiarów produkcji do nowych warunków geopolitycznych; rozwojowi przemysłu nie sprzyjała światowa koniunktura gospodarcza (kryzys gospodarczy 1929–34) — produkcja przemysłowa w Polsce 1928–32 zmniejszyła się o 41%. Spadała produkcja w tradycyjnych działach (górnictwo, hutnictwo i włókiennictwo), powstawały nowe przemysły: zbrojeniowy, parowozowy, elektrotechniczny, radiotechniczny; rozwinął się nowy system energetyczny. Terytorialne rozmieszczenie przemysłu pozostawało bez zmian; pierwsze przyniosła rozpoczęta 1937 budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego. Po II wojnie światowej w krótkim czasie nastąpiło prawie całkowite upaństwowienie zakładów przemysłowych, wprowadzono nakazowo-rozdzielczy system zarządzania i monopol państwa w handlu zagranicznym; kierunki rozwoju przemysłu zostały podporządkowane interesom ZSRR. Wyróżnia się 3 okresy rozwoju przemysłu w powojennej Polsce: do 1950 — szybka odbudowa, bardzo wysoki wzrost zatrudnienia, eliminacja prywatnych zakładów przemysłowych, upaństwowienie zakładów spółdzielczych i komunalnych, centralne planowanie; 1950–89 — rozwój przemysłu ciężkiego, ukierunkowanie produkcji na eksport głównie do ZSRR i in. państw bloku komunistycznego, niska wydajność pracy; 1978 załamanie dotychczasowego systemu produkcji i spadek wielkości produkcji (1988 taka sama jak 1978). Przyjęcie w końcu 1989 planu Balcerowicza zainicjowało kolejny etap transformacji przemysłu; jej realizacja, w warunkach podporządkowania celów makro- i mikroekonomicznych likwidacji hiperinflacji, doprowadziła do upadku wielu małych i średnich zakładów przemysłowych, a restrukturyzacja przemysłu ciężkiego napotkała silny opór związków zawodowych (np. nieudana restrukturyzacja górnictwa). Również prywatyzacja nie spełniła oczekiwań w zakresie modernizacji przemysłu, a inwestycje zagraniczne koncentrowano wokół tradycyjnych gałęzi przemysłu, w niewielkim tylko stopniu zwracając uwagę na rozwój wysokiej technologii. Dodatkowym czynnikiem hamującym rozwój przemysłu po 1989 stała się dominacja finansów w polityce gospodarczej państwa i brak doświadczenia sektora bankowego w zakresie finansowania inwestycji przemysłowych w warunkach nowoczesnej gospodarki